Culemborg laat zien dat er op een succesvolle manier samengewerkt kan worden tussen formele en informele organisaties als het gaat om opvoedondersteuning over weerbaar opvoeden aan ouders met een migratieachtergrond. Meer dan honderd ouders waren betrokken bij bijna dertig bijeenkomsten. De pilot Weerbaar opvoeden is in Culemborg echt gaan leven. Zowel bij moskee, vereniging, als in de wijk.
Radicalisering stond in Culemborg – na twee uitreizigers richting Syrië – bovenaan de agenda. Gemeente, instanties en ouders maakten zich zorgen, herinnert wijkcoach Ahmed Ben Saddik van ElkWelzijn zich. ‘Het leefde echt. We werden allemaal wakker.’ De pilot Weerbaar opvoeden werd door de welzijnsorganisatie en gemeente dan ook met beide handen aangegrepen. Het was hét moment om met ouders in gesprek te gaan.
Samen met collega Rukize Kesmer trok hij de wijk in. Ze spraken met sleutelfiguren en met ouders. Ze legden contact met het Leerhuis, waar veel nieuwkomers komen om de taal te leren, met peuterspeelzalen, met het bestuur van Turkse en Marokkaanse moskeeën, met zelforganisaties, zoals de vrouwengroep Oase. De eerste fase bestond vooral uit het verstrekken van informatie. Ben Saddik: ‘We zijn op zoek gegaan naar partners en hebben gezegd: mensen, deze kans moeten we niet laten liggen. Waar hebben jullie behoefte aan? Wat zijn de dilemma’s?’
De voorzitter van de Turkse moskee bleek zich bijvoorbeeld zorgen te maken over de Turkse jongeren. Kesmer: ‘Het hoofd is hier, maar het hart in Turkije. Ze zijn in Nederland geboren maar hebben toch het gevoel hier niet thuis te horen. Hoe kan dat?, vroeg hij zich af.’
'Ze zijn in Nederland geboren, maar hebben toch het gevoel hier niet thuis te horen. Hoe kan dat?'
Afstand
Ben Saddik zocht samenwerking met de Marokkaanse moskee en stak veel energie in het leggen van contacten met Marokkaanse vaders in de wijk. ‘Ik heb deze vaders kunnen overtuigen van het belang en de toegevoegde waarde van weerbaar opvoeden.’ Niet de gemakkelijkste gesprekken. ‘Door minder goede ervaringen in het verleden proefde ik de weerstand. Soms zijn beloftes niet nagekomen of er werd kort wat georganiseerd en dat was het.’
Rukize Kesmer legde contact met stichting Oase, een actieve vrouwengroep van Marokkaanse achtergrond. Zij werken nauw samen met de vrouwencommissie van de Marokkaanse moskee. De afstand tussen de vrouwengroep en reguliere instellingen als ElkWelzijn was groot, beaamt Ouassima Ahami, een van de actieve leden van Oase. ‘We kwamen eigenlijk nooit in het wijkcentrum. Wij zijn vaak te bescheiden en dat bedoel ik niet in positieve zin. Afwachtend, onzeker. Rukize heeft ervoor gezorgd dat we ons hier welkom voelen en stimuleert ons elke keer weer om stappen te zetten.’
Met hulp van de moskeeën en andere partners zijn vervolgens de eerste drukbezochte introductiebijeenkomsten georganiseerd. Zelf ingebrachte dilemma’s werden daar besproken. Na deze bijeenkomsten werden vervolgens ook themabijeenkomsten gehouden. Voor vaders, jonge moeders en de moskeegroepen. Soms werden islamitische en opvoedkundige experts ingeschakeld.
Kesmer bekent dat ze eerst de meerwaarde van deze experts niet direct zag. ‘Hoezo een theoloog en experts op het gebied van opvoeden? Maar ik ben van mening veranderd. Voor veel van deze ouders is religie het houvast in hun leven en dan helpt het wanneer iemand met theologische en pedagogische kennis voor de groep staat. Dat wekt vertrouwen, omdat de groep voelt dat zij op deze manier serieus worden genomen. De experts stralen gezag uit. Daarna kun je gaan bouwen.’
En dat heeft Kesmer met Oase gedaan. De groep vergadert nu zelfs in het gebouw van ElkWelzijn en is inmiddels een officiële stichting geworden. Kesmer: ‘Ze zijn zo actief. Zonder de inzet van Oase hadden wij deze bijzondere groep van ouders niet kunnen bereiken. Weerbaar opvoeden gaat ook over het empoweren van deze moeders. Voor hen gaat een wereld open.’
'Weerbaar opvoeden gaat ook over het empoweren van deze moeders'
ElkWelzijn heeft er bij de gemeente op aangedrongen om blijvend in deze groepen te investeren. Ben Saddik: ‘Deze aanpak moet op een bepaalde manier doorgaan, anders maak je juist meer kapot.’ Culemborg heeft dat advies ter harte genomen.
Bewust
De pilot Weerbaar opvoeden heeft veel losgemaakt en in gang gezet in de gemeente. Ahami van Oase: ‘Deze bijeenkomsten hebben ons zoveel inzicht gegeven. Migrantengemeenschappen zijn vaak bang om iets van de eigen identiteit te verliezen, van de cultuur, religie. Ze willen alles behouden. Ik ben me daar echt bewust van geworden.’
Aan de andere kant delen ouders dezelfde zorgen over opvoeden tussen twee culturen. ‘Kinderen van nu zijn vaak heel stellig. Dat is haram, dit is hallal, maar ze weten amper waar ze het over hebben. Pas nog hoorde ik mijn nichtje verklaren dat die neptatoeages van de Albert Heijn haram zouden zijn, omdat er alcohol in zou zitten. Onzin natuurlijk. Meer kennis over de eigen religie kan dit soort misverstanden voorkomen.’
Vergeet de jonge moeders en meisjes niet
‘Ik ben in Nederland geboren, moslim en traditioneel opgevoed. Maar wat wil ík zelf meegeven aan mijn kinderen? Ik worstel daar echt mee.’ De 29-jarige Hülya, moeder van twee en werkzaam als controller, nam deel aan de bijeenkomsten voor jonge moeders in Culemborg.
Het zijn volgens haar zeker niet alleen de eerste en tweede generatie vrouwen die worstelen met het opvoeden tussen twee culturen. Ook jonge hoogopgeleide vrouwen als zijzelf vinden het lastig de juiste balans te vinden. ‘Ik wil heel graag de mooie dingen uit beide culturen meegeven, maar hoe doe ik dat? Hoe verdedig ik mijn keuzes richting familie?’
Emine, moeder van drie jongens van 11, 12 en 16 jaar en werkzaam in de kinderopvang, herkent die worsteling. Ook zij komt uit een traditioneel Turks gezin. ‘Ik vind bijvoorbeeld ‘nee’ zeggen heel lastig. Dat heeft ermee te maken dat de Turkse cultuur een wij-cultuur is, maar ik wil mijn kinderen toch ook wel die Nederlandse ik-cultuur meegeven. Ze moeten juist leren op te komen voor zichzelf.’
Het uitwisselen van ervaringen tijdens de bijeenkomsten was voor de twee moeders leerzaam en emotioneel. Kalayce: ‘Er werden heel persoonlijke verhalen gedeeld. Dat was zo bijzonder.’ Cakir: ‘Ik vind eigenlijk dat jonge meiden met een migratieachtergrond een weerbaarheidstraining moeten krijgen. Ik wil daar graag bij helpen. Je ziet nog veel meiden, vooral als ze niet zo heel goed kunnen leren, snel een man zoeken. Maar het is zo belangrijk om op eigen benen te staan.’
